“Als u hem maar de ruimte in zijn autonomie geeft op school, dan
gaat het fantastisch met onze zoon”. Vol verbijstering kijk ik beide ouders
aan. We zitten aan tafel om te praten over de resultaten van deze jongen. Het
enige waarover zij willen praten, is in welke mate wij hun hoogbegaafde zoon zijn
autonomie gunnen. Superslim staat zeker niet gelijk aan succesvol op school. Onderpresteren
ligt op de loer. Het is waar, om ergens voor gemotiveerd te raken, is autonomie
nodig. Dus het gevoel dat je er zelf iets over te zeggen hebt. Ooit hebben Ryan
& Deci onderzocht welke factoren voor motivatie een rol spelen en dat zijn competentie,
relatie en autonomie.
Dus stel je de volgende situatie voor. Je bent een puber zonder
wiskundeknobbel, je hebt een heks van een wiskundedocente, die je verplicht om
álle zéventig wiskunde opgaven uit het boek te maken. Tja, dan is blij worden
van het vak een onmogelijkheid.
In de literatuur staat te lezen dat voor hoogbegaafden autonomie
nog een tikkie belangrijker is. Maar in hoeverre kunnen we dat bieden op een
reguliere middelbare school? Dit wordt vaak gezien als een spannend onderwerp,
het vraagt ‘loslaten’ van de docenten. We stellen elkaar dan de vraag: In welke
mate leert een leerling echt als we
hem/haar grote autonomie geven?
In het gesprek vertellen de ouders van deze jongen dat als hij zijn
vertrouwen in docenten verliest, ‘hij ze afschrijft’. Dan is de relatie is dus
verdwenen. En blijft voor motivatie de factor competentie over. Laten we weer
naar wiskunde kijken. Om goede cijfers te halen, heb je een paar dingen nodig.
Een sterk werkgeheugen bijvoorbeeld, om getallen en verbanden te kunnen
bewerken. Geduld en nauwkeurigheid. Maar ook inzicht, roepen leerlingen al heel
snel. Wat mij betreft is inzicht niet iets dat je wel of niet bezit. Je
ontwikkelt het. Inzicht heeft te maken met probleemoplossend vermogen. Je
krijgt een (wiskundig) probleem en je houdt dat ‘in zicht’ totdat er
langzaamaan een oplossingsstrategie ontstaat. En er zijn heel veel
oplossingsstrategieën te bedenken, er is niet één route die leidt tot een goed
antwoord. Om een probleem op te lossen, heb je een creatieve geest nodig,
doorzettingsvermogen, logisch nadenken en iets heel belangrijks: reflectie op
de manier waarop je de route tot het antwoord bewandelt.
Al met al vind ik het een hele uitdaging om slimme tieners in het
reguliere onderwijs gemotiveerd te krijgen én houden volgens het recept van
Ryan & Deci. En dan is het ook nog zo dat zoals het er thuis aan
toe gaat, altijd anders zal zijn dan op school. Ik hoop dat deze ouders kunnen
vertrouwen op onze aanpak. Maar ja, die appel… en die boom…
